(antaŭaverto: mencioj de krimoj, genre bazita perforto kaj perforto kontraŭ inoj)
Rilate al la diskutoj pri genre bazita perforto, kiuj lastatempe ekis en la esperanta komunumo, mi decidis ne prikomenti la konkretan kazon, sed oferti anstataŭe kelkajn ĝeneralajn ideojn pri diversaj manieroj, per kiuj oni povas kompreni justecon. Ili povas esti aplikataj ne nur en kazoj de genre bazita perforto, sed ankaŭ ĝenerale kaj en aliaj kampoj.
La puna modelo de justeco estas la – laŭ mi bedaŭrinde – ĉefa modelo laŭ kiu sistema justeco funkcias nuntempe. Ĝia fokuso estas pri puno, venĝo, suferigo de la krimulo surbaze de tio ke ri per sia ago la suferon meritis, ekzemple ĉar ri kaŭzis suferon al aliulo. Simpligite, oni povas resumi la punan modelon per la diraĵo “okulo kontraŭ okulo, dento kontraŭ dento”. Eĉ se nuntempe en mia lando oni ne vere sekvas tiun regulon laŭlitere (ekzemple la puno por murdo ne estas mortpuno, plej ofte oni uzas malliberigon kiel punon), daŭre validas ke la puno devus iumaniere esti adekvata laŭ la graveco de la krimo. Tio signifas ekzemple ke kontraŭ pli serioza krimo, oni ricevos pli longan tempon en malliberejo.
Bildo: Criminal Injustice de Derek Goulet, uzita laŭ CC BY-NC 2.0
Pli moderna vidpunkto pri justeco estas la resaniga modelo. Kiel ĝia nomo sugestas, se iu spertis suferon aŭ damaĝon, ĉi tiu modelo celas kuraci ĝin, ne venĝi ĝin per reciproka sufero kiel ĉe la puna modelo. Unu el la plej grandaj diferencoj inter la puna kaj la resaniga modeloj estas ke ĉe la dua, la viktimo estas centra. Riaj bezonoj estu konsiderataj kaj ri estu tiom aktiva en la proceso kiom ri volas. La resaniga modelo nome komprenas krimon kiel ion kion oni faris kontraŭ la viktimo/komunumo, ne kontraŭ leĝoj de la ŝtato. Do, la resanigo efektive signifas remeti ĉion en la staton de antaŭ ol la krimo okazis. Plue, la resanigo koncernas ne nur la viktimon, sed ankaŭ la kulpulon. Ankaŭ riaj bezonoj estu konsiderataj. Ria rolo estu ne pasiva akcepto de la puno kiel ĉe la puna modelo, sed aktiva partopreno en la resanigo. Tial la metodoj, kiujn oni uzas, ofte estas bazitaj sur kunlaboro kaj ria kapablo preni respondecon pri sia ago kaj ripari la damaĝon. Konkrete oni emas uzi ekzemple komunuman servon aŭ mediacion. Legi plu
La graveco kaj utilo de mal/konstruismo estas plej bone videblaj kontraste al la ĝistiama kompreno de genro, bazita sur biologia determinismo, kiu laŭ multaj estas la radiko de genra malegaleco. Tian pensmanieron oni povas rimarki eĉ hodiaŭ: oni daŭre asignas virinajn aŭ viriĉajn rolojn al homoj surbaze de iliaj korpoj. Ekzemple, ekde kiam homoj naskiĝas kaj oni asignas al ili sekson, oni “ricevas” kun ĝi ankaŭ genron – oni ricevas inan aŭ iĉan nomon, bluajn aŭ rozkolorajn vestaĵojn, pupojn aŭ aŭtetojn, kaj tio estas nur komenco de genraj roloj kiuj akompanos onin la tutan vivon. La enkonduko de teoria distingo inter sekso kaj genro ege helpis rimarkigi tiun problemon kaj igi genrajn rolojn priparolataj en la socio kiu antaŭe konsideris nur biologion kiel valid(ig)a klarigo de malsimilaĵoj inter inoj kaj iĉoj. Tio do kontribuis al kontraŭbatali esenciismajn kredojn, kio estas grava paŝo direkte al genra egaleco.
e inter la 25a de Novembro (Internacia Tago de Elimino de Perforto kontraŭ Virinoj) kaj la 10a de Decembro (Internacia Tago de Homaj Rajtoj) okazadas la tutmonda kampanjo 16 Tagoj de Aktivismo kontraŭ 
devigata ilin festi, kaj ĉiujare partopreni al tedaj kaj bruaj paradoj, surhavante ofte malkonfortajn kaj foje iom ridindajn kostumojn. Pri tiuj festoj mi havas kelkajn memorojn, inter kiuj du restis bone impresitaj en mia kapo, eĉ post tiom longa tempo.
Laŭ kion mi memoras, mi tre ŝatis ĝin, kaj mi sentis min mojosa en ĝi. Tamen, alveninta al la festo, mi rimarkis ke ĉiuj miaj amikinoj estis princinoj, feinoj, Cindrulinoj, Neĝulinoj… kaj ne nur mi estis la nura en genroneutrala kostumo, sed ankaŭ la reagoj de la plenkreskuloj estis tute malsamaj al mi kaj al ili. Neniu komplimentis pri kiom mi estis originala, sprita, simpatia, aminda, memfida besto. Eble iu el vi nun pensas ke mi troigas, ĉar ja mi devas verki artikolon pri (mal)egaleco, sed konsciu ke pasis preskaŭ 30 jaroj ekde tiu tago, kaj mi ankoraŭ tutbone memoras kio okazis. La infanlerneja instruisto vagis tra la salono kun fotilo, kaj de tempo al tempo kolektis iujn infanojn por fari grupajn fotojn. Kiam ri alproksimiĝis al mi kaj miaj amikinoj, ri petis fari fotojn kun la “etaj damoj”. Evidente mi ankaŭ volis esti fotita kun miaj amikinoj, kaj la instruisto reagis kvazaŭ mia ĉeesto fuŝus la belan bildon ri havis en sia kapo. Ri faris la foton maleme, kaj poste volis nepre fari alian sen mi, “nur kun la damoj”…
Egalecen 