Arkivoj de etikedoj: analizo

‘Vi estas tro bona por partopreni’ – sportoj kaj la genra duumo

Caster Semenya, post venko de arĝenta medalo en 2012. Foto de Tab59 laŭ CC BY-SA 2.0.

‘Vi ne rajtas kunkuri, ĉar vi estas tro bona. Tio estas nejusta por la aliaj.’

Jen la mesaĝo, kiun Caster Semenya, multfoje premiita Olimpika kuristo el Sudafriko, efektive ĵus ricevis. IAAF, la Internacia Asocio de Atletikaj Federacioj, ĵus aprobis regulon, kiu devigos al atletinoj kun tro altaj niveloj de testosterono submetiĝi al medicina terapio. La specifeco de la kategorio, kaj la tempumo, sugestas ke la regulo estis kreita specife por celi Semenyan. Por povi kuri en konkursoj en novembro, ŝi devos preni drogojn por fiksi siajn hormonojn ekde nun ĝis tiam.

Sonas absurde, sed estas vero. Kaŝiĝante malantaŭ la kurteno de medicinaj vortoj kiel hyperandrogenism kaj ideoj de ‘egaleco’ kaj ‘justeco’, grandparte okcidentaj asocioj premas tiujn medikamentojn al ĉefe nigraj, neokcidentaj virinoj.

Tio ne estas la unua fojo por Semenya. En 2016, post venki 800m-an konkurson, ŝi estis afliktita de kontroversio. Lyndsey Sharp, brita, blanka kuristo, kiu venis en la 3a vico, larmoplene plendis, ke ŝi ne havis ŝancon venki pro tio, ke la aŭtoritatoj NE devigis al Semenya kaj aliaj atletoj redukti siajn hormonnivelojn. Aliaj britaj, blankaj atletoj saltis por defendi Lyndsey-n kaj ataki Semenyan.

La ideo de ‘nejusta avantaĝo’ radikiĝas en la blanka genra duumo elpensita dum la naskiĝo de koloniismo. Oni kreis ŝablonojn de ineco kaj iĉeco, surbaze de ‘dezirindaj’ blankaj homoj, kaj markis ĉion ekster tiuj limoj kiel falsan. Kiel iu pepanto rimarkis: kiam oni laste levis demandon pri la hormonniveloj de blanka atletino, konkursante pri martelĵeto?

Legi plu

Komenti

Enarkivita sub aktuale, amaskomunikiloj, novaĵoj, Sporto

Ombro sur interna pejzaĝo

La plej lasta libro, kiun ni legis kaj pridiskutis en nia libroklubo, estis Ombro sur interna pejzaĝo de Spomenka Štimec. Ĝi estis verkita en 1984, kaj havas aŭtobiografian karakteron. La legantoj povas enrigardi la mondon de la ĉefrolulino, kiam amata viriĉo disiĝas kun ŝi. Sed la rakonto mem ne tro gravas en la libro. Ĝi ne konsistas de unueca historio, sed de aro da zorge elektitaj bildoj, komplekse aranĝitaj en multtavola, nelinia teksaĵo. Momentoj de post la disiĝo estas interplektitaj kun diversaj scenoj okazintaj dum la daŭro de la rilato, sed ankaŭ kun aliaj memoroj: homoj, leteroj, ĉiutagaĵoj, Esperantujo, fikciaĵoj, navigo inter pluraj kulturoj. La interna fadeno dependas de la pensoj kaj sentoj de la rolulino.

800px-Spomenka_ŝtimec

Spomenka Štimec (foto de So9q, uzita laŭ CC-BY-SA-3.0)

La verko starigas profundajn demandojn pri la karaktero de amo kaj amrilatoj ĝenerale (ekzemple, kiam oni enamiĝas al novaj homoj, “ĉu tio estas ĉiam la sama amo?”), sed specife ĝi esploras la dinamikon de vivo en esperanta, aŭ almenaŭ interkultura, amrilato (ekzemple ke ĉiutagaĵoj kiel “hejmo” estas pluropaj kaj disaj por tiaspecaj paroj: “Mi bone memoras, ke mi havis tiun libron. Sed kie ĝi povus esti? Ĉu en mia hejmo? Ĉu en lia lando? Ĉu pruntita al iu el ia loĝejo provizora, kiam libroj restis nur deponitaj en kestoj?”). Ankaŭ se temas pri aliaj flankoj de esperantista vivo ol amrilatoj, la libro ĉarmege kaptas tiujn detalojn, kiujn ŝajne nur ni esperantistoj povas kompreni (“Mi tamen ne sentis tiun nervoziĝon kiu min foje kaptas en aŭtobusoj, kiam mi rigardas vojaĝantojn ĉirkaŭe: diable, kiom da ili ankoraŭ necesus informi pri Esperanto!”). Ni ege forte povis rilati al priskriboj de la frustriĝo de ŝajne senespera laboro por la movado aŭ de la ĝojatendo pri kongresoj kie oni post jara atendo revidos karajn amikojn. Tamen, samtempe kelkaj aferoj ŝajnis al ni iom malsamaj ol niaj spertoj: estis ege interese legi pri korespondado per paperaj leteroj kaj kontrolado de trajnhoraro ĉe la stacidomo! Legi plu

8 komentoj

Enarkivita sub literaturo

Transgenra Analizo de ‘Wicked’

Ĉi tiu artikolo estas represo de artikolo, kiu estis publikigita en Kontakto 2017:2 – ni kore rekomendas al vi la tutan numeron, kies ĉeftemo estas Genraj perspektivoj: sinidentigo, afekcio kaj feminismo.

IMG_20171125_140317

Mia tre eluzita ekzemplero

Wicked estas romano verkita de Gregory Maguire, bazita sur la fama romano La Mirinda Sorĉisto de Oz. Ĝi estas ‘repensisma’ verko, kiu kadrigas la ‘fian sorĉistinon de la okcidento’ kiel la ĉefrolulon, igante ŝin tragedia figuro. En ĉi tiu artikolo mi priparolos la temojn de kvireco kaj transgenreco ene de Wicked, kaj klarigos, kial mi mem multe identiĝas kun la verko.

La Mirinda Sorĉisto de Oz estas tiel fama, ke preskaŭ ne necesas klarigi la rakonton ĉi tie, sed mi rapide faros. Dorothy Gale de Kansaso kaptiĝas en kirloventego, kiu sendas ŝin al la fremda lando de Oz. Post akcidenta mortigo de la sorĉisto de la oriento, Dorothy estas taskigita mortigi la fian sorĉistinon de la okcidento, kion ŝi faras per sitelo da akvo. En la verko de Maguire, ni sekvas la verdan sorĉistinon Elphaba de naskiĝo, lernante kiel ŝi konatiĝis kun la ‘bona sorĉistino’ Glinda ĉe la universitato, kiel kaj kial ŝi ‘malboniĝis’, kaj kiel ŝi tragike mortas je la fino.

Wicked estas pli konata kiel muzikalo, en kiu Idina Menzel estis la origina aktoro de Elphaba. Laŭ mi tio estas bedaŭrinda afero, ĉar la romano estas vere brila, traktanta tre profundajn kaj malfacilajn temojn per filozofia kaj kvira aliro. La muzikalo multe simpligis la rakonton, kaj pro tio mi fokusiĝos pri la romano en mia pritraktado.

Legi plu

1 komento

Enarkivita sub analizo

La interreto ne estas egaleca medio por sukcesa komerco, des pli se vi estas virino

En mia laborvivo fojfoje okazas, ke oni primokas virinojn ĉi maniere: “se via ideo estas tiom brila, realigu ĝin! Iĝu entreprenisto ekzemple.” Oni aldonas: “La interreta epoko estas brila historia momento, ĉar ĝi kreas por ĉiuj la samajn kondiĉojn, nur provu kaj spertu.”

Mi konscias, ke formale estas tiel, sed spertoj de miaj amikinoj kaj koleginoj montras alian realecon: esti virino ne helpas al vi, eĉ se vi estas ĉereta enterprenistino.

Antaŭnelonge mi trovis sciencan artikolon kiu pruvas miajn supozojn, kaj mi sube prezentas resumon de ĝi. 

Virinoj, kiuj estras ĉeretan entreprenon, malpli verŝajne ricevas fondusajn financojn aŭ estas traktataj serioze malgraŭ la esperoj, ke interreto egaligu enterprenistojn.

brooke-lark-194253

Photo by Brooke Lark on Unsplash

Legi plu

2 komentoj

Enarkivita sub laboro

Similaĵoj kaj malsimilaĵoj inter la romanoj Marta kaj Lilio

Ĉi tiu artikolo estas gastartikolo de Paulo Silas. Vi povas legi la blogon de Paulo ĉi tie.

La pollingva romano Marta, verkita de Eliza Orzeszkowa, origine aperis en 1873. La Esperanta traduko, de Zamenhof, aperis en 1910. Ĝi rakontas la malfacilan vivon de virino, kies nomo ja estas Marta, kiu, post la morto de sia edzo, ne sukcesas trovi enspezofonton. Ŝiaj diversaj provoj montriĝas vanaj kaj ŝi perceptas, ke tie kie ŝi povus labori, la kutimo diktas ke nur viroj dungiĝu. Mi ekvolis legi ĝin depost kiam aperis en la blogo Egalecen afiŝo kiu demandas, ĉu Marta estas “la unua feminisma romano en Esperanto. Ariel, kiu verkis la artikolon, en la lasta alineo konkludas ke la romano estas feminisma, sed samtempe bedaŭras, “ke ĝi estas tradukaĵo kaj ne originalo”.

Screen Shot 2017-07-31 at 10.04.49.pngKomence de ĉi tiu jaro, mi legis la originalan romanon Lilio, verkita de la aŭstralia esperantistino Edith Alleyne Sinnotte (1871-1947) kaj publikigita en 1918. Semajnojn poste, mi legis la romanon Marta. Mi neniom atendis, ke inter la du romanoj povus ekzisti ligiloj. Nur hazarde okazis, ke mi legis ilin kun relative malgranda tempospaco. Oni povus tiukuntekste ekdemandi, ĉu Lilio kapablas ŝtopi la mankon indikitan de Ariel. La respondo bedaŭrinde estas plej probable nea; kio tamen ne signifas, ke la simileco inter la du romanoj estas nepritraktinda. Ĉi tie, mi resumas la similaĵojn – plus kelkajn malsimilaĵojn – kiujn mi trovis ĉe Lilio, kompare kun la intrigo de Marta.

Legi plu

2 komentoj

Enarkivita sub literaturo

Konceptoj Pri Komunumoj

Kiel Esperantisto, kiu okupiĝas pri la socijusteca movado, mi ofte pensas pri la vorto ‘komunumo’.

La ĝenerala difino de komunumo estas granda aŭ malgranda grupo de homoj, kiuj havas ion komunan. Tio povas esti ekzemple religio, normoj, identeco, ŝatokupoj ktp. La Esperantistaro estas ekzemplo de granda komunumo, kaj ankaŭ oni povus paroli pri la komunumoj de homoj, kiuj uzas rultabulojn aŭ aŭskultas metalrokan muzikon.

En la pasinto komunumoj estis ĉefe bazitaj sur fizika proksimeco kaj la simileco de siaj membroj. Nuntempe daŭre ekzistas tiaj malpli grandaj (sub)komunumoj, sed en nia ‘tutterisma’ mondo ni havas iun pli vastan koncepton, kiu pritraktas kaj lokajn kaj interretajn interagojn de la membroj. Ĉi tiuj komunumegoj ofte strebas esti ‘inkluzivaj’, bonvenigaj al iu ajn nova homo, kiu interesiĝas pri la grupo.

Kapitalismo subtenas ĉi tiun modelon de komunumegoj, ĉar estas utile por grandaj firmaoj havi tiel facile varbeblajn celgrupojn. Homoj nuntempe parolas pri ‘nerda kulturo’, sed post iom da analizo, evidentiĝas, ke estas fakte apenaŭ iuj koheraj trajtoj, kiuj kunligas homojn identigantaj sin kiel ‘nerdoj’. Unu nerdo povas havi tute malsaman politikon, amikaron, ŝatokuparon ktp., ol alia. Sed tiu ‘nerda kulturo’ estas subtenata de pornerdaj kongresoj, vestaĵproduktantoj, videoludfirmaoj, kaj aliaj, ĉar ĝi provizas facilan celgrupon, kies membroj eĉ fieras pri esti nerdo, kaj feliĉe aĉetos tiujn produktojn.

nerdajcxemizoj.png

Jen la diversaj rezultoj, kiujn oni ricevas serĉinte ‘T-ĉemizoj por nerdoj’

Vi eble pensas, ke tio ne estas malbona afero. Se homoj volas aparteni al tiaj grandaj grupoj kaj ĝui la senton de solidareco, ĉu vere estas problemo?

Legi plu

2 komentoj

Enarkivita sub analizo

Muziko kaj Genra Egaleco en Esperantujo

Ĉi tiu artikolo uzas la neoficalan sufikson -iĉ. Ĝi funkcias kiel la virgenra malo de la sufikso -in. Tiel la vortoj ‘ino’ kaj ‘iĉo’ egalas al ‘virino’ kaj ‘viro’ en fundamenta Esperanto.

Ĝenerale kiam oni parolas pri Esperanta kulturo, oni laŭdas la verdajn muzikistojn kiel bona ekzemplo de ĝia riĉeco. Sed, laŭ Cristina Monica kaj Ariel Bonkorpa, endas levi la temon de seksismo kaj malegaleco ene de tiu sceno. La ĉefa parto de ĉi tiu artikolo estas de Cristina kiel gastkontribuanto, kun aldonaj komentoj de Ariel (antaŭe konata kiel Rolando).

Cristina

Kiom da muzikistinoj koncertis dum via lasta kongreso? Kaj kiom da ili ludis sole?

Mi ne partoprenas ĉiujn kongresojn kaj certe ne konas ĉiujn muzikistinojn en Esperantujo. Tamen, eble vi havas la saman percepton kiel mi: estas ege malmulte da koncertoj fare de inoj. Dum lasta JES estis unuopaj koncertoj de tri iĉoj (Kimo, i.d.c. kaj Jonny M), unu miksita grupo (La Perdita Generacio) kaj de unu ina duopo (ĴeLe).

oHi-mizNtNY

ĴeLe koncertante dum IJK 2016. Foto de Ivo Miesen.

Por iom superrigardi la situacion ni unue ekzamenu la esperantistan muzikistaron.

Legi plu

2 komentoj

Enarkivita sub analizo, muziko