Enhavaverto: mencioj de memmortigo, polico, persekutado, torturo, gejfobio
Ĉi tiu artikolo ĉerpas el reta ekspozicio pri Imrich Matyáš (legebla en la slovaka lingvo).
Ĝis antaŭnelonge oni tute ne sciis, ke ajna GLAT-aktivismo okazis en teritiorio de Slovakujo jam en la 30-aj jaroj. Sed en 2012 slovaka historiistino Jana Jablonická-Zezulová malkovris taglibrojn kiujn verkis nekredeble interesa homo. Li nomiĝis Imrich Matyáš, vivis en la jaroj 1896-1974 en Bratislavo, kaj laboris kiel oficisto. Samtempe li evidentiĝis esti la unua slovaka aktivulo pri rajtoj de samseksamuloj.
Imrich Matyáš, matyas.sk
Matyáš ekaktivis jam 22-jaraĝe kaj ne ĉesis siajn klopodojn ĝis la momento kiam samseksamo estis (parte) malkrimigita en Ĉeĥoslovakujo. Entute li diligente aktivis dum 40 jaroj. Li strebis influi juristojn, kuracistojn, psiĥologojn kaj aliajn intelektulojn por konvinki ilin ke samseksamaj homoj estas maljuste persekutataj kaj ke ilia situacio nepre ŝanĝiĝu. Nome, tiutempe samseksamaj agoj estis punataj per malliberigo (eĉ ne parolante pri la rilata socia stigmo).
Al Ĉeĥoslovakujo venis inspiro ĉefe de Germanujo, kie la movado por malkrimigo de samseksamo komenciĝis jam antaŭe, interalie per fondo de tiucela asocio en Berlino en 1897. En Prago oni do komencis eldoni revuon Voĉo de seksumorientiĝa minoritato (Hlas sexuální menšiny). Matyáš estis laŭ la ĝisnunaj scioj la sola slovaka kontribuanto al la revuo. Ĝia ĉefa celo estis forigi la leĝajn paragrafojn, kiuj kaj en Ĉeĥujo, kaj en Slovakujo (en ĉiu el la du partoj de la ŝtato estis malsama leĝaro) punadis samseksamon per malliberigo (en Slovakujo nur inter iĉoj – ne pro tio ke ĝi estis pli progresema lando, kiel lesboj tiutempe foje ŝercis, sed ĉar tie seksemeco de virinoj estis tiom plene ignorata). Krom tio oni en la revuo publikigadis ekzemple ankaŭ beletraĵojn aŭ anoncojn. La kontribuaĵoj de Matyáš estis diversaj: historiaj, kritikaj, biografiaj, ktp.
Krom verki por Voĉo (kiun ri ankaŭ finance kaj organize subtenis kaj senpage dissendadis al scientistoj, kuracistoj kaj juĝistoj), la agado de Matyáš konsistis ankaŭ el tio ke li preskaŭ ĉiumonate organizis prelegojn kie samseksamo estis diskutata. Krome li donis senpagajn jurajn konsilojn al homoj akuzitaj pri samseksamo. Li korespondis kaj estis en kontakto kun la berlina movado, kie li ĉerpis novajn faktojn kaj argumentojn por uzi en la propra lando. Ĝenerale li argumentis per scienco, kaj laŭ propraj vortoj konsideris sian strebon “batalo etika […] por justeco [kaj] vera humanismo”.
En la 50-aj jaroj Matyáš ofte spertis policajn pridemandadojn kaj hejmajn vizitojn de la “mora sekcio” de la polico. La ĉefa kialo estis, ke oni per minacoj kaj ĉantaĝoj strebis de Matyáš ekhavi informojn pri konataj kaj politikemaj samskesamuloj de la Komunisma Partio, por povi senkredindigi ilin. Matyáš rezistis kaj rifuzis doni ajnajn informojn. Li indikis, ke la pridemandadoj, kiujn li priskribas en siaj taglibroj, estis elĉerpigaj kaj negative efikis lian mensan kaj fizikan sanon. La pridemandadoj daŭris ĝis duono de la 60-aj jaroj (do eĉ post la parta malkrimigo).
Skribaĵoj de Matyáš, matyas.sk
Matyáš en la taglibroj priskribas ankaŭ tiamajn “kuracadojn” de samseksemo, kiujn spertis liaj konatuloj. La kuracadoj estis tre multekostaj kaj, evidente, tute senefikaj. En la pli bona kazo oni uzis psiĥoanalizajn metodojn kiel hipnozo aŭ sugestado – tiuj estas priskribitaj de Matyáš. Bedaŭrinde ni scias de aliaj historiaj fontoj ke krom ili estis kiel “kuracado” uzitaj ankaŭ ĥemiaĵoj, kastrado aŭ aliaj formoj de torturo.
Estas mirinde, ke Matyáš daŭrigis sian agadon ankaŭ en la 50-aj jaroj, kiam li ne plu havis subtenon de Voĉo aŭ de ajna GLAT-rajta movado. Nome, nazioj kaj la dua mondmilito detruis ajnajn strebojn al tiurilata socia liberaligo. Matyáš esperis, ke post la milito eble komunistoj finfine malkrimigos samseksamon. En la jaro 1950 aperis nova krimleĝaro. Tamen, ĝi ne alportis la ŝanĝon pri kiu li esperis – samseksamo daŭre estis krimo punata per malliberigo. Matyáš estis furioza pri tio. Malgraŭ siaj malagrablaj spertoj kun la policaj pridemandadoj li ne rezignis. Li skribadis leterojn al diversaj komisionoj kaj ministrejoj. Li kontaktis ankaŭ plurajn ĉeĥoslovakajn seksologojn por peti de ili subtenon kaj pruvojn por sia pledado.
Grandega sukceso okazis en la jaro 1961, kiam samseksamo estis (parte) malkrimigita. Tiu jaro estas relative frua, kompare kun aliaj landoj de la mondo. Tamen, mi diras “parte”, ĉar seksumado inter samseksaj homoj pli junaj ol 18 jaroj daŭre estis krimo, dum aliseksema seksumado estis leĝe permesita jam ekde 15 jaroj. Plena malkrimigo okazis nur en la jaro 1990. La 29an de novembro 1961, la tagon de la malkrimigo, Matyáš skribis: “Ĝi estas certe progreso, kaj 70% humana.”
Matyáš dum sia vivo tute ne atingis ajnan famon aŭ honoron. Male, oni preskaŭ forgesis pri li ĝis la antaŭnelonga hazarda malkovro de liaj taglibroj. Li mortis per memmortigo en 1974 kiam li aĝis 78 jarojn.
La rakonto de Imrich Matyáš fascinas kaj kortuŝas min interalie pro sia daŭra aktualeco. Eĉ se ekde 1990 ni en Slovakujo havas plenan malkrimigon, la justeco por GLAT-uloj daxure ne estas centelcenta – eĉ en la nivelo de leĝaj reformoj, mankas ekzemple leĝoj kiuj permesus al samseksamuloj oficiale krei familiojn kaj leĝe protekti ilin. La argumentoj kaj konsiloj kiujn Matyáš skribis antaŭ jardekoj estas grandparte daŭre uzeblaj hodiaŭ. La nelaciĝema kaj esperplena aktivulo estas laŭ mi inspiro por la hodiaŭa generacio de aktivuloj, por daŭrigi en la laboro kiun li antaŭ jardekoj komencis.
verkita de Jordi Galceran en la kataluna. Nur du aktoroj en scenejo ludas rolojn de bankdirektoro, kaj kliento kiu petas krediton. Kiam la direktoro malakceptas la peton pro manko de garantiaĵo, la kliento minacas forpreni la edzinon de la direktoro –ne perforte, certe, sed per logo, tamen…-. Ĉi tiu minaco vere funkcias, ĉefe pro la reago de la mallerta kaj memmalkonfida direktoro. Do ĉi tie ni havas teatraĵon kie negocoj estas viraj kaj kie virinoj estas varoj posedataj de viroj kaj nur marĉandadaj instrumentoj. Do, interesa afero, ĉu ne? Jes, kaj eble bona ideo se oni analizas la fikcian situacion ekde kritika vidpunkto. La problemo aperas kiam oni konscias ke sub la formo de komedio, oni celas nur ridigi la publikon per seksismaj antaŭjuĝoj. Kaj la plej grava demando estas: kiel publiko da homoj, kiu devus konscii pri malegaleco –almenaŭ la lingva-, konsentas ĉi tion kaj eĉ ridas komforte sidante en teatrejo? Eble la respondo, parolante pli ĝenerale, estas tio kion José Antonio Vergara diris post la prezentado de Egalecen: “ni pensas ke geesperantistoj estas tute justaj kaj perfektaj homoj, sed inter ili estas ankaŭ ĉiaspecaj homoj kiel en la ekstera mondo”. Jes, tute prava aserto, kaj la reago de la publiko al 
Mia vizaĝlibra muro estas superŝutita je unu vorto: Parizo. ”Mi preĝas por Parizo. Miaj pensoj estas kun Parizo. Mi estas Parizo”. Esprimoj de ŝoko, tristeco, solidareco. Kaj jes, estas tute terure tio kio lastnokte okazis en Parizo – pli ol 120 mortoj. Sed ĉu vi konscias ke pli ol 40 homoj mortis en Bejruto (Libano) la tagon antaŭe, rezulte de sinmortigbombado? Ĉu tiuj mortoj estas malpli teruraj ol tiuj de la homoj en Parizo? Mi dirus ke ne. Sed tamen, la vorto Bejruto apenaŭ aperas en mia vizaĝlibro. Ĝi ankaŭ ne aperis sur la ĉefpaĝo de la gazeto kiun mi legas. Gravaj politikistoj ne esprimas sin rilate al ĝi. Ah, kaj revenante ankoraŭ al sociaj medioj, Bejruto evidente ne havas la butonon ”markiĝi-kiel-en-ordo” kiun havas Parizo, nek ekvivalenton de la ebleco igi profilbildojn franca flago. Kial ekzistas tia ĉi diferenco en nia traktado de la du okazaĵoj? Unufraze, pro la malegaleco de povo kiu ekzistas en la mondo kaj kiu igas blankulojn kaj okcidentanojn pli gravaj, pli valoraj ol la cetero de la mondo.
Ĉar jam iu eldonis sapvezikojn al la rifuĝintaj infanoj, mia plej ŝatata ilo por facile feliĉigi homojn tiumomente ne estis utila. Ankaŭ la ĉeestantaj helpantoj ne bezonis mian laboron. Tial mi serĉis ungolakon en mia poŝo kaj decidis kvirpropagandumi uzante ĝin. Kaj la rezulto estas: Ne, neniu de la teruraj islamistoj provis mortigi min. Male, simple neniu de la rifuĝintoj reagis iel negative. Fakte, mi neniam havis tiom multajn novajn amikojn tiom rapide, kiuj volis fotumi kun mi. Mi scias, ke la kialo por tio certe ankaŭ estis iomete mia por ili ege nekutima kvira esprimo. Sed la rezulto laŭ mi estas ĉirkaŭe tiel: Por novuloj, mi aspektas kiel parto de la germana popolo, same kiel la aliaj helpantoj, kiuj aktive plibonigas la situacion de la rifuĝintoj tiom, kiom ili povas, kaj bonvenigas ilin. Mi mem pensas pri mi mem pli kiel mondcivitano akcidente naskita en Germanio ol kiel germano, ĉar mi ankaŭ konas la alian flankon de Germanio sufiĉe bone: Ju pli al homoj ĉi tie gravas pensi pri si mem kiel germanoj, des pli ili pensas pri si mem kiel pli potenca raso, des pli ili estas rasistaj, kontraŭjudismaj, gejfobiaj, transfobiaj kaj seksismaj. Fakte, tiukaŭze en la maldekstro de Germanio por ne malmultaj homoj „germana“ estas uzata kiel fivorto, sciante, kiom de la pensmaniero de germanismo, kiu kaŭzis du mondmilitojn, ankoraŭ restas en la kolektiva memoro, nek forgesita, nek pripensita. Sed tio ne gravas: Por la rifuĝintoj ni ĉiuj simple estas germanoj, parto de lando sen milito, sen Assad, kaj kun pli forta ekonomio. Verŝajne preskaŭ neniu de ili iam pensus pri voli anstataŭigi la germanan kulturon per sia propra. Estas sama situacio kiel de la gastlaborantoj, kiuj venis al Germanio dum la 60-aj kaj 70-aj jaroj. Ili nur per malamo de la germanoj, per la ĉiama sento ne esti volita finfine parte evoluis paralelajn societojn, finfine kreskigis infanojn, kiuj estas ege pli konservemaj, ege pli kontraŭas la kulturon ĉi tie, ol iliaj gepatroj iam ajn volis.
Egalecen 